هر یک از عادات و رفتارهای انسانی اگر در جهت درست به کار گرفته شود، می‌تواند منجر به پیشرفت شده و اگر در جهت نادرست به آن جامعه عمل بپوشانید، می‌تواند منجر به یاس و شکست افراد شود. کمال گرایی یکی از صفاتی است که هم می‌تواند مفید واقع شود و هم می‌تواند مضر باشد. اما اگر از این ویژگی استفاده مثبتی داشته باشید، می‌تواند زمینه‌ساز پیشرفت‌های قابل توجهی برای شما باشد. ما در این مقاله قصد داریم در مورد اینکه کمال گرایی منفی چیست، علت و درمان آن صحبت کنیم و ضمن مقایسه آن با کمال گرایی مثبت، توضیحات کاملی را به شما ارائه دهیم. پس اگر دوست دارید در این زمینه اطلاعات مفیدی را کسب کنید، لطفاً تا پایان مطلب ذهن زیبا را همراهی کنید.
کمال گرایی و کمال گرایی منفی چیست؟
کمال گرایی که با نام‌های آرمان گرایی یا ایده‌آل گرایی نیز شناخته می‌شود، یکی از ویژگی‌های شخصیتی بوده که با استانداردهای بالا، ایده‌های مخصوص و انتظارات سختگیرانه در مورد خود برای رسیدن به یک نتیجه مطلوب تعریف می‌شود.
کمال گراها گرایش‌های رفتاری خاصی دارند، انتظارات بالایی از خود داشته و می‌خواهند برای رسیدن به این انتظارات به روش‌های منطقی و اصولی تکیه کنند و کوشا و قابل اتکا باشند. اما این اشخاص گاهی به خاطر برآورده نشدن نتیجه‌ای که انتظار داشته‌اند، نگران و مضطرب می‌شوند.
افراد کمال گرا به خاطر اینکه دستاوردهای بزرگی دست پیدا می‌کنند، مورد تحسین افراد جامعه قرار می‌گیرند و معمولاً بازده بالاتری دارند. اما باید این سخت‌گیری و کنترل‌گری بیش از حد را مدیریت کرد تا روی زندگی شخص و اطرافیان تاثیر منفی نگذارد و خواسته‌ها و انتظارات به تعادل برسد.
همین دوگانگی کمال گرایی باعث می‌شود که این ویژگی بسته به نحوه ابراز، موقعیت و واکنش فرد نسبت به آن، مفید یا مضر واقع شود. گاهی افراد آرمانگرا نسبت به اشتباهات خود با دید بازتری می‌نگرند و این کار به آرامش بیشتر آنها کمک می‌کند.
کمال گرایی منفی یعنی داشتن انتظارات غیر واقعی و بالاتر از حد توان داشتن از خود. این اشخاص معمولاً خود را با یک نسخه بی‌عیب و نقص و ایده‌آل از خودشان مقایسه کرده و در صورت نرسیدن به این نتیجه، مایوس خواهند شد و پذیرش واقعیت برایشان مشکل خواهد بود.
در کمال گرایی منفی زمانی که کارهای شخص طبق برنامه پیش نرفته و یا مرتکب اشتباهی شود؛ احساس اضطراب، ناامنی و خود انتقادی شدیدی به وی دست می‌دهد.
کسانی که کمال گرایی منفی دارند، اغلب به جای اینکه روی مسیر رسیدن به اهداف خود تمرکز کنند؛ نگران نتیجه آن بوده و چون انتظار نتایج بالاتر از حد توان خود را دارند، رسیدن به آن اهداف سخت‌تر می‌شود و در صورت عملی نشدن هدف‌هایشان نیز، به شدت سرخورده و ناراحت می‌شوند.
علت کمال گرایی منفی
علت کمال گرایی منفی چیست؟
طبق تحقیقات روانشناسی کمال گرایی منفی هم در اثر محیط پیرامون و هم ژنتیک ایجاد می‌شود. افراد می‌توانند کمال گرایی منفی را به صورت مشاهده، تجارب خاص، واکنش به تعاملات و مدل سازی رفتار در افراد درگیر کمال گرایی منفی، یاد بگیرند. معمولاً کمالگرایی منفی در اثر عوامل زیر به وجود می‌آید:
-داشتن خانواده‌های منتقد و سختگیر: یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد کمال گرایی منفی، سبک فرزندپروری خانواده‌هاست. معمولاً کودکانی که پدر مادر خشن سختگیر، منتقد و مقایسه‌گر دارند؛ در بزرگسالی به کمال گرایی منفی دچار می‌شوند؛
زیرا این والدین از فرزندان خود انتظارات بالایی داشته و از سر خیرخواهی می‌خواهند آنها را به بلندترین درجه برسانند. اما همین تفکر سبب اضطراب و عدم عزت نفس فرزندشان می‌شود؛
زیرا کودک تصور می‌کند که در صورت نرسیدن به این خواسته‌ها، از عشق و علاقه پدر مادر نسبت به او کم شده و از وی ناامید خواهند شد. از طرفی چون این انتظارات غیر معقول و بیشتر از حد توان کودک است، مشکل می‌توان به نتایج مطلوب دست پیدا کرد.
از این رو فرزند دچار احساس شکست و گاه بیزاری از خود می‌شود و در دراز مدت از پیوندهای عاطفی و روابط عمیق احساسی میان فرزند و والدین کم خواهد شد. در صورتی که والدین انتظارات خود را نیز با استفاده از اعمال زورگویانه بخواهند، این شرایط بدتر خواهد بود.
تماس با مشاورین ذهن زیبا
_تجارب منفی دوران کودکی: یکی دیگر از دلایلی که ممکن است فرد دچار کمال گرایی منفی شود، ضربه‌های روحی و شرایط سخت دوران کودکی است؛ به این معنی که برخی از کسانی که در دوران کودکی مورد بدرفتاری و آزار و اذیت از سوی خانواده و دیگر افراد جامعه قرار می‌گیرند، این باور را در خود به وجود می‌آورند که فردی غیر دوست داشتنی هستند و هرگز نمی‌توانند کاری را درست انجام دهند.
زمانی که این باور پروبال بگیرد، فرد احساس ارزشمندی خود را از دست داده و این احساس در وجود او نهادینه می‌شود که در بزرگسالی منجر به عدم اعتماد به نفس، انزوای اجتماعی، احساس محرومیت عاطفی و رها شدگی و در واقع میل به کمال گرایی منفی خواهد شد؛
به طوری که فرد بهترین نتیجه را برای تمام کارهای خود انتظار دارد و عدم رسیدن به این خواسته‌ها را مهر تاییدی بر تمام افکارهای ناشی از ناتوانی خود قلمداد می‌کند.
_تاثیرات جامعه: انسان موجودی است که ازمحیط پیرامون خود به شدت تاثیر می‌پذیرد و روی کارها و رفتارهای فردی او اثرگذار خواهد بود. یکی دیگر از عواملی که فرد دچار کمال گرایی منفی می‌شود، نظرات و افکار دیگران است.
وقتی شخص با کسانی در ارتباط است که انتظارات بالایی دارند، نسبت به کارهای خود به شدت حساس هستند و هر خطا و اشتباهی را امری بزرگ تلقی می‌کنند؛ این موارد روی فرد نیز تاثیر گذاشته و مسائل را از دید آنان می‌نگرد و برای کارهایش خود را تحت فشار قرار داده تا به انتظارات بالا دست پیدا کند.
بنابراین نسبت به اعمال و رفتار اطرافیان خود دقت داشته باشید و در صورت مشاهده کمالگرایی منفی در آنها، سعی کنید آن رفتار را تکرار نکرده و از الگوهای اشتباه آنان پیروی نکنید.
کمال گرایی مثبت و منفی
کمال گرایی مثبت و منفی
همانطور که گفتیم کمال گرایی جزو رفتارهایی بوده که هم می‌تواند سالم و هم ناسالم تلقی شود. در کمالگرایی مثبت چون افراد تمایلاتی در جهت رشد و پیشرفت، رسیدن به انگیزه‌ها و اهداف خود دارند، این ویژگی شخصیتی آنها نیز مرتب تشویقشان می‌کند.
کمال گرایی مثبت تاثیر کلی خوب داشته و باعث بهبود عملکرد و دستاوردهای خارق‌العاده می‌شود. افراد دارای آرمانگرایی مثبت نسبت به انتظارات خود واقع‌بین‌تر هستند، حس خود انتقادی بالایی داشته ولی در آن افراط نمی‌کنند؛ بنابراین توانایی رسیدن به اهداف والای خود را دارند.
در کمال گرایی منفی هم تمایلات کمال‌گرایانه وجود داشته؛ اما به دلیل غیر واقعی بودن آنها و نرسیدن فرد به این تمایلات، باعث ایجاد نگرانی فشار بیش از حد روی شخص می‌شود.
به این دلیل که این افراد از اشتباه کردن می‌ترسند و سعی می‌کنند کامل و بی‌عیب و نقص باشند، این تفکر اغلب باعث سختگیرتر شدن و نهایت شکستشان می‌شود.
افراد با ایده آل گرایی منفی سازگاری لازم را نسبت به تغییرات یا مشکلات پیش بینی نشده ندارند؛ از این رو نمی‌توانند استانداردهایشان را تغییر دهند و هنگام روبرو شدن با اشتباهاتشان، دچار استرس و گاه عصبانیت می‌شوند.
درمان کمال گرایی منفی
_مسائل را بیش از حد کنترل نکنید؛ زیرا این کار باعث تحریک شک به خود و اعمالتان می‌شود و در نهایت دچار وسواس خواهید شد. ایده آل گرایی می‌تواند برای برخی از کارها، بسیار زمانبر و خسته کننده باشد.
_بیش از حد خودتان را انتقاد نکنید و افکار منفی را نشخوار نکنید؛ این کار که جزو عادت‌های مخرب کمال گرایی منفی است، منجر به بزرگتر نشان دادن اشتباهات و ایرادات کارتان شده و با این کار تمرکز شما روی افکار بی اهمیت هدر می‌رود.
_خودتان را با دیگران مقایسه نکنید؛ چون شما فقط نتیجه کار دیگران را مشاهده می‌کنید و از سختی‌های مسیر طی کردن این دستاورد توسط آنان خبر ندارید. بنابراین زمانی که موفقیت دیگران را میبینید و با خودتان مقایسه می‌کنید، باعث می‌شود که دیگران در نظر شما باهوش‌تر و بهتر جلوه کنند و حس کمبود و ناکافی بودن خودتان در شما ایجاد شود.
_روتین‌های سختگیرانه و قوانین غیرقابل انعطاف را کنار بگذارید؛ زیرا این روتین‌ها نه تنها کمک کننده نیستند، بلکه اعتماد بیش از حد به آنها باعث می‌شود که سازگاری شما پایین آمده و توانایی ایجاد تغییر را نداشته باشید.
_در نهایت اگر به کمک این راهکارها مشکلتان حل نشد، می‌توانید به روانشناس مراجعه کرده تا با الگوهایی نظیر تئوری سیستم‌های خانواده، هایفوتراپی و درمان شناختی رفتاری کمالگرایی به شما کمک کنند.
درمان کمال گرایی منفی
سخن آخر
اگرچه کمال گرایی منفی جزو ویژگی‌هایی است که منجر به فشار و استرس روزانه در شما می‌شود؛ اما طوری است که رفتار و عادات مربوط به این ویژگی قابل تغییر بوده و اگر این کار به کمک متخصص نیز صورت گیرد، در مدت زمان کوتاه‌تری برطرف خواهد شد.
اگر شما هم احساس می‌کنید دارای ویژگی کمال گرایی منفی هستید، هرچه سریعتر به فکر خود بوده و از یک روانشناس کمک بخواهید. او می‌تواند با کمک تست‌های روانشناسی و شخصیت شناسی ابتدا شدت مشکل را تشخیص داده و در راستای آن به شما روش‌های مختلف درمان را ارائه می‌کند. از توجه شما سپاسگزاریم.
سوالات متداول
۱_علائم و ویژگی‌های مهم کمال گرایی منفی چیست؟
-داشتن انتظارات و خواسته‌های خیلی بالا
-ترس از شکست و کم آوردن
-عدم توانایی در نادیده گرفتن اشتباهات کوچک
-تحت فشار قرار دادن بیش از اندازه خود برای رسیدن به هدف
-نیاز به ساختارها و برنامه ریزی‌های واضح و روشن
-نشخوار ذهنی، انعطاف‌ناپذیری و خود انتقادی بیش از حد
۲_داشتن ویژگی کمال گرایی منفی خطرناک است؟
بله، این مشکل در صورتی که به موقع تشخیص و درمان نشود، می‌تواند منجر به معضلاتی از جمله اضطراب شدید، افسردگی، احساس گناه و شرمندگی، عملکرد ضعیف، احساس ناامنی و خجالت، ایجاد بیماری‌های عفونی، انتخاب سبک زندگی ناسالم از جمله ورزش و رژیم غذایی و در نهایت افزایش خطر خودکشی شود.
۳_درمان کمال گرایی منفی از طریق مشاوره چگونه انجام می‌شود؟
قطعاً کمک گرفتن از مشاوره و علم روانشناسی می‌تواند به درمان شما و مدیریت بهتر این مشکل کمک کند؛ زیرا روانشناس با شناسایی باورها و طرح واره‌های اصلی به شما راهکارهایی ارائه می‌دهد تا ضمن ایجاد حس خود ارزشی، از سرزنش خود دست بردارید و اهداف واقع بینانه‌ای را برای خود انتخاب کرده و با استفاده از راهکارهای موثر و عملی، به نتیجه موردنظر برسید.
مشاوره با ذهن زیبا
