محققان خشم را به عنوان یک هیجان شدید و قوی در پاسخ به احساسات مخالف توصیف کرده‌اند که دارای انواع مختلفی است و دلایل متنوعی را برای ایجاد خشم ذکر کرده‌اند. همچنین نحوه برخورد با این مشکل از طریق تکنیک‌های مختلفی انجام می‌شود, اما بهترین روش کنترل خشم مراجعه به روانشناس بوده تا ضمن انجام تست خودشناسی و شخصیت شناسی بهترین راه مقابله با خشم را به شما نشان دهد.
موضوعی که در این مقاله ما قصد داریم در رابطه با آن صحبت کنیم خشم و انواع آن است. پس برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه, لطفاً ذهن زیبا را تا پایان مقاله خشم چیست و انواع آن همراهی بفرمایید.
تعریف خشم در روانشناسی
خشم جز وضعیت‌های احساسی منفی بوده که احتمالاً برای همه ما در برهه‌ای از زمان پیش آمده است. به دلیل اینکه خشم به صورت ناگهانی ابراز می‌شود, جزو رفتارهای دلهره آور می‌باشد; به گونه‌ای که هنگامی که فرد احساس بدرفتاری یا خطر کرده, این واکنش را نشان می‌دهد.
خشونت جسمی یا داد زدن جزو روش‌های بروز خشم بوده که در افراد مختلف متفاوت است. جالب است بدانید که خشم معمولاً از ارتباط با افراد نزدیک زندگی ما مانند همسر و فرزندان به وجود خواهد آمد. هنگام به وجود آمدن خشم ممکن است فرد با علائم جسمی مثل سردرد, افزایش ضربان قلب, تنش عضلانی و… مواجه گردد.
در برخی موارد نیز خشم به خارج از فرد هدایت نشده و همیشه به عنوان یک نشخوار درونی باقی خواهد ماند. از نظر روانشناسی معمولاً افراد هنگام مواجه شدن با خشم, تمایل به پرخاشگری پیدا می‌کنند.
بیشتر بخوانید : نحوه شکل گیری رفتار
علت خشم
علت خشم چیست؟
همانطور که گفتیم خشم یک حالت کاملاً طبیعیست که ممکن است برای هر فردی اتفاق بیفتد. دلایل بروز خشم بسیار متنوع است و این دلایل می‌تواند منطقی یا غیر منطقی باشد. به طور کلی شایع‌ترین علت‌های بروز خشم عبارت‌اند از:
_اندوه و ناراحتی هنگام از دست دادن یکی از عزیزان یا دوستان
_خستگی باعث می‌شود که فرد از کوره در رود و کج خلق شود.
_گرسنگی نیز یکی از علل خشم محسوب می‌شود.
_مشکلات مالی و استرس‌های ناشی از بدهکاری
_دیدن برخی از بی‌عدالتی‌ها مثلاً خیانت یا مورد ظلم واقع شدن
_حس ناامیدی و شکست در زندگی
_سرخوردگی‌های جنسی
_فشار شدید شغلی و کاری و عدم کنترل روی مواردی که مربوط به این مسئله هستند.
_اعتیاد به مواد مخدر یا مصرف الکل
_داشتن دردهای جسمی و یا روحی یا یک مشکل جدی در زندگی
_احساس عذاب وجدان شدید به دلیل انجام کارهای خارج از عرف و ظالمانه
بیشتر بخوانید : اضطراب جدایی در بزرگسالان
انواع خشم در روانشناسی
انواع خشم در روانشناسی
توجه به اینکه خشم جزو یکی از احساس‌های اصلی انسان بوده; بنابراین به هیچ وجه نمی‌توانید آن را نادیده بگیرید و اگر قصد کنترل و مدیریت خشم را دارید, باید در رابطه با علت ایجاد خشم و انواع آن اطلاعاتی داشته باشید. در این قسمت شما را با انواع خشم آشنا می‌سازیم:
۱_خشم قاطعانه: این نوع خشم جزو خشم‌های سازنده بوده که در آن فرد خواسته‌ها و نیازهای خود را به صورت مستقیم و مقتدرانه و صادقانه بیان می‌کند. در چنین شرایطی فرد انتظار ندارد که دیگران ذهن او را بخوانند; بلکه به صورت خودجوش خواسته‌هایش را بیان می‌کند. در واقع این نوع خشم به تغییرات مثبتی منجر خواهد شد.
۲_خشم رفتاری: این نوع از خشم یک واکنش فیزیکی بوده که ممکن است خطرناک باشد و در واقع خشم رفتاری همان خشم متداولی است که اکثر افراد با آن آشنا هستند. از نوع خشم‌هایی است که ممکن است باعث زد و خورد و دعوا با دیگران و یا پرتاب وسیله گردد.
۳_خشم مزمن: جالب است بدانید که خشم مزمن جزو انواع خشم‌های طولانی مدت بوده که با گذشت زمان فروکش نخواهد کرد. این نوع خشم زمینه‌ساز مشکلات روحی و جسمی فراوانی شده و اگرچه میزان بروز آن کم است; اما خودش را به شکل ناامیدی, زودرنجی و تحریک پذیری نشان خواهد داد.
۴_خشم اخلاقی یا قضاوتی: این نوع خشم نیز زمانی ایجاد می‌شود که فرد اعتقاد دارد حق به جانب است و اگر دیگران طبق اعتقاداتش عمل نکنند, عصبانی خواهد شد. در واقع این خشم یک واکنش است که در برابر کوتاهی و قصور دیگران از فرد سر می‌زند که خودش را به شکل غر زدن یا تحقیر کردن دیگران, نشان می‌دهد.
۵_خشم تحت فشار: در صورتی که فرد زیر بار انواع و اقسام مسئولیت‌های شغلی و خانوادگی قرار بگیرد, احساس غرق شدگی خواهد کرد و در چنین شرایطی خشم تحت فشار در وی ایجاد می‌شود.
در این زمان فرد احساس می‌کند که نسبت به کنترل شرایط موجود ناتوان بوده و به دلیل به عهده گرفتن مسئولیت‌های فراوان, تحت فشار واقع می‌شود; در نتیجه ظرفیت کافی را جهت مقابله با این مسائل نداشته و احساس سرخوردگی و ناامیدی می‌کند که این مسئله باعث بروز عصبانیت می‌گردد.
۶_خشم کلامی: در صورتی که فرد احساس ناراحتی خود را به شکل زبانی بروز دهد, دچار خشم کلامی شده است که مواردی از قبیل تمسخر, انتقاد, سرزنش, کنایه, تهدید و… را در بر می‌گیرد.
تماس با مشاورین ذهن زیبا
۷_خشم مخرب: این نوع خشم فوق العاده خطرناک بوده و به صورت یک نفرت شدید خود را نشان می‌دهد. در واقع زمانی خشم مخرب به وجود می‌آید که شما به خشم رفتاری خودتان پروبال دهید.
۸_خشم تلافی جویانه: همانطور که از نام آن پیداست, زمانی که فردی به شما صدمه می‌زند و شما قصد انتقام گرفتن از او را دارید, دچار خشم تلافی جویانه خواهید شد.
۹_خشم خود آزارگر: این خشم زمانی رخ می‌دهد که شخص به صورت عمدی به روان و بدن خود صدمه وارد کند. معمولا افرادی که عزت نفس پایینی دارند, دچار خشم خود آزارگر خواهند شد و این نوع خشم را از طریق خودبدگویی منفی و مصرف مواد مخدر بروز می‌دهند. در چنین شرایطی با تقویت عزت نفس می‌توانید از بروز این خشم پیشگیری نمایید.
۱۰_خشم خاموش: فرض کنید هنگامی که در خانه نشسته‌اید با نگاه‌های پر از بغض و چپ چپ یکی از اعضای خانواده خود مواجه می‌شوید, در چنین شرایطی ممکن است سردرگم شده و متوجه علت بروز این اتفاق نباشید. اما باید بدانید که در چنین شرایطی طرف مقابل به خشم خاموش دچار شده است و تمایل دارد ناراحتی‌های درون خود را بروز ندهد. این نوع خشم باعث ایجاد اضطراب و استرس شدید در فرد خواهد شد.
۱۱_خشم آنی: این نوع خشم غیر قابل پیش بینی و انفجاری بوده و هنگام بروز آن باید اطرافیان فرد مراقب باشد تا شخص خشمگین از کوره در نرود. در صورتی که جزو افرادی هستید که به خشم آنی دچار شده‌اید; بد نیست بدانید که دقیقا به همان سرعتی که خشمگین می‌شوید, آرام نیز خواهید شد.
۱۲_خشم تهاجمی منفعلانه: در این نوع از خشم, شخص سعی می‌کند احساسات خود را سرکوب کرده و از بروز درگیری پرهیز کند; اما نهایتاً این خشم به صورت سکوت معنادار و یا زبان بدن خود را نشان خواهد داد.
۱۳_خشم اعتیاد آور: شاید برایتان عجیب باشد که خشم نیز ممکن است به یک اعتیاد تبدیل شود. طبق مطالعات صورت گرفته در این زمینه برخی از افراد در هنگام بروز خشم با ترشح دوپامین و آدرنالین مواجه شده و به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه به دنبال عصبانی شدن هستند!
بیشتر بخوانید : احساس مسخره شدن
مدیریت خشم
چرا مدیریت خشم لازم است؟
در صورتی که عصبانیت و خشم شما کنترل نشود, منجر به بروز رفتارهای پرخاشگرانه شده که این مسئله باعث می‌شود فرد نتواند با دنیای اطراف خود ارتباط موثری برقرار کند.
از طرفی خشم‌های درونی و عدم کنترل آنها روی سلامت جسمی شخص نیز تاثیر منفی می‌گذارد. ضمناً در صورتی که خشم به یک عادت تبدیل شود و بیش از اندازه وجود داشته باشد, آسیب‌های اجتماعی, روحی و جسمی فراوانی را در پی خواهد داشت.
بدین ترتیب هنگام بروز خشم, حتماً از طریق روش‌های مختلف و یا با کمک مشاوره و روان درمانی, عصبانیت و خشم خود را مدیریت نمایید.
آموزش نحوه کنترل خشم
ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که چگونه می‌توانیم بر خود مسلط باشیم و خشممان را کنترل کنیم. البته منظور ما از کنترل خشم این است که بتوانید انواع و اقسام خشم را کنترل و مدیریت کرده; نه اینکه این خشم را در درون خود پنهان کنید.
باید بدانید که خشم‌های پنهان نسبت به خشم‌های آشکار آسیب بیشتری به روح و روان فرد خواهد زد. پس به اصولی که در این قسمت بیان می‌کنیم, توجه کنید:
۱_دقت داشته باشید که همیشه از حق خود دفاع کنید و جسور باشید; اجازه ندهید چیزی شما را خشمگین کند. در چنین شرایطی سعی کنید به صورت قاطع صحبت کنید و در عبارات و کلام خود از واژه من بهره بگیرید.
۲_ورزش کردن را فراموش نکنید; زیرا ورزش انرژی شما را رها کرده و باعث خود کنترلی و بهبود خلق و خویتان خواهد شد. علاوه بر ورزش می‌توانید تکنیک‌های تمدد اعصاب مانند یوگا و مدیتیشن را نیز امتحان کنید; چنین تکنیک‌هایی در کنترل خشم بسیار کمک کننده است.
۳_اگر جزو افرادی هستید که دچار خشم‌های آنی می‌شوید, توصیه می‌کنیم هنگام قرار گرفتن در موقعیت پرتنش, آن فضا فاصله گرفته تا فرصتی برای آرام شدن پیدا کنید یا اینکه می‌توانید خود را به کار دیگری مشغول کنید و اجازه ندهید که این خشم بر روح و روان شما تسلط پیدا کند.
۴_همیشه این نکته را به خاطر داشته باشید که قبل از گفتن یک جمله یا شروع یک صحبت, مدت کوتاهی مکث کنید; با انجام این کار به خودتان این فرصت را می‌دهید که آرام گرفته و خشمتان را به شکل منطقی بیان نمایید. استفاده از طنز و شوخی به کاهش تنش‌های موجود در فضا کمک کرده و شما می‌توانید با کمک آن موقعیت استرس‌زا را بهتر مدیریت نمایید.
بیشتر بخوانید : اعتراض کردن
کنترل خشم
نتیجه گیری
همانطور که ملاحظه کردید, ایجاد خشم یک واکنش نرمال است اما اگر بیش از اندازه باشد; مشکلات جسمی, روحی و اجتماعی جدی را به دنبال خواهد داشت.
متاسفانه در دنیای امروز به دلایل مختلف از جمله افزایش مشکلات زندگی, بسیاری از افراد با مسئله عدم کنترل خشم مواجه هستند که این مشکل در طولانی مدت می‌تواند برای آنها دردسرساز باشد.
توصیه می‌کنیم که به دنبال راهی برای کنترل و مدیریت خشم خود باشید و از مشاوره و تست خودشناسی کمک روانشناسان مجرب بهره بگیرید. از توجه شما سپاسگزاریم.
سوالات متداول
۱_چطور می‌توانیم به صورت فوری خشممان را کنترل کنیم؟
برای انجام این کار تکنیک‌های کوتاه مدتی مانند نفس عمیق و دور شدن از موقعیت می‌تواند شما را کمک کند تا عصبانیت زیاد خود را کنترل نمایید.
۲_بهترین راه برخورد با شخص خشمگین چگونه است؟
ممکن است شما نیز در پاسخ به خشم طرف مقابل عصبانیت خود را بروز دهید; اما باید بدانید که این کار بسیار اشتباه بوده و شما باید در چنین شرایطی به فرد خشمگین نزدیک نشوید. سپس با لحنی مهربانانه حمایت خود را از او ابراز نمایید و در رابطه با اینکه نگران سلامت وی هستید, صحبت کنید.
اما اگر خودتان نیز به شدت عصبانی هستید و نمی‌توانید این کارها را انجام دهید, بهترین راه سکوتی محترمانه و آرام است.
٣_آیا می‌توانیم به کودکان کنترل خشم را یاد دهیم؟
بله, شما به راحتی می‌توانید با کمک روانشناس و مشاور نحوه برخورد با خشم و عصبانیت را به کودکتان یاد دهید. اتفاقاً جالب است بدانید که دوران کودکی زمان مناسبی برای یادگیری این کار می‌باشد.
مشاوره با ذهن زیبا
