امروزه به دلیل شیوه‌های تربیتی نوین و تغییر در سبک زندگی انسان‌ها، شخصیت کودکان نیز با گذشته متفاوت است. هر آنچه در محیط وجود دارد مانند والدین، مدرسه و… نقش بیشتری در شخصیت کودک دارند و باعث شکل‌گیری احساسات، هیجانات و افکار کودکان می‌شود. بسیاری از والدین مایلند عوامل موثر در شکل‌گیری شخصیت کودک را شناخته تا با توجه به آنها برای تربیت فرزندشان صحیح‌تر عمل کنند. ذهن زیبا در این مقاله قصد دارد شما را با این موارد آشنا کند و با معرفی هر کدام از آنها، نکات خوبی را برای شما ارائه دهد. پس برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه لطفاً تا پایان مطلب ما را همراهی کنید.
روانشناسی شخصیت کودکان
هر کودکی با یک شخصیت خاص و متفاوت به دنیا می‌آید اما محیطی که در آن رشد می‌کند، تاثیر بسزایی در شخصیت او دارد. طبق گفته روانشناسان مهمترین زمان در شکل‌گیری شخصیت کودک ، همان دوران کودکی است.
کودک در سن پایین ارتباطات، عشق، احترام، اعتماد به نفس و شجاعت را محیط پیرامون خود می‌بیند و با دریافت‌هایی که از آن دارد، شخصیت خود را شکل می‌دهد.
کودکان ذهن متفاوتی نسبت به بزرگسالان دارند؛ آنان آزادانه می‌خندند، بازی می‌کنند و دغدغه‌های زندگی آنان را ندارند. اما با وجود اینکه ظاهراً بی‌خیال به نظر می‌رسند، به دقت مسائل را تجزیه و تحلیل کرده و نسبت به اتفاقات محیط اطراف حساس هستند.
در واقع باید بگوییم که شخصیت کودکان آینه تمام نمای رفتار والدین هستند؛ بنابراین سخنرانی کردن در مورد هنجارها و بایدها و نبایدها توسط آنان، کاملا بی فایده بوده و آنان تنها با مشاهده رفتار شما در جامعه و خانواده اصول بسیاری را می‌آموزند و سرمشق خود قرار می‌دهند.
پس اگر می‌خواهید شخصیت‌شناسی صحیحی از فرزندتان داشته باشید و بهترین روش تربیتی برای کودک خود را به کار ببرید، باید این کار را از خود شروع کرده و با دقت و ظرافت عمل کنید.
در ادامه ما قصد داریم چند مورد از مهمترین عوامل موثر در شکل‌گیری شخصیت کودک را برای شما توضیح دهیم تا با دانستن تاثیر آنها روی فرزندتان، برای تربیت آنان بهتر عمل کنید.
بیشتر بخوانید : تست شخصیت شناسی نوجوان
شکل گیری شخصیت کودک
عوامل موثر در شکل‌گیری شخصیت کودک، کدام‌اند؟
تاثیرپذیری از محیط اطراف و شکل‌گیری شخصیت اغلب در کودکی اتفاق می‌افتد؛ هرچه سن بالاتر می‌رود، تغییرات شخصیتی سخت‌تر و کندتر اتفاق می‌افتد. کودکان در سنین پایین انعطاف پذیری بالایی دارند و برای تمام ویژگی‌های شخصیتی به دنبال الگو هستند. اما چند عامل وجود دارد که در شکل گیری شخصیت کودک تاثیر بسیاری دارد که مهمترین آنها عبارت‌اند از:
- نقش والدین و خانواده در شکل‌گیری شخصیت فرزندان: از لحظه‌ای که کودک چشم باز می‌کند پدر و مادر را در کنار خود می‌بیند، با آنان زندگی می‌کند و موضوعات اساسی زندگی شخصی و اجتماعی را از آنان یاد می‌گیرد. کودک در بستر خانواده رشد می‌کند و رفتار والدینش را با یکدیگر دیده و از آنان سرمشق می‌گیرد.کودک در محیط خانواده احترام به بزرگتر و سازش بین برادر و خواهر را می‌آموزد. رفتار و افکار والدین به خصوص مادر، تاثیر عمیقی بر شخصیت کودک و نحوه تعامل او با محیط اطراف دارد. برای مثال افرادی که در کودکی توسط والدین تحقیر شده یا مدام مقایسه شده‌اند، در بزرگسالی شخصیتی مضطرب و بدون عزت نفس دارند. طبق گفته محققان امنیت مهمترین و اساسی‌ترین نیاز کودکان است که رفع آن بر عهده پدر و مادر می‌باشد. پس از آن احساسات، استقلال، تفریح و… از مهمترین نیازهای کودک است که باید توسط والدین تامین شود.
تماس با مشاورین ذهن زیبا
- تاثیر وراثت: شکل گیری شخصیت کودک تا حد زیادی از وراثت و ژنتیک تاثیر پذیر است. یکی از صفات مهم شخصیتی ژنتیکی، عصبانیت و پرخاشگری در کودکان است که ریشه در وراثت او دارد؛ یعنی اگر کودکی پدر یا مادر پرخاشگر و تندخویی داشته باشد، امکان زیادی وجود دارد که این ویژگی را از آنها به ارث ببرد یا در صورتی که والدینی فعال و پرتلاش داشته باشد، این ویژگی نیز در فرزند بروز پیدا خواهد کرد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید واکنش‌های احساسی مادر و عواطف او در طول دوران بارداری نیز روی شخصیت جنین اثر می‌گذارد و تاثیر هورمون‌های ترشح شده ناشی از خوشحالی یا خشم، به کودک نیز منتقل خواهد شد.
- نقش جامعه: همانطور که گفتیم انسان از محیط پیرامون خود تاثیر بسیاری می‌پذیرد و این ویژگی در کودکان بیشتر از بزرگسالان وجود دارد. فرهنگ‌های مختلف، ارزش‌های متفاوتی داشته که کودکان با این ارزش‌ها بزرگ شده آنان را جذب می‌کنند و مطابق همان رفتار می‌کنند. به دلیل همین تاثیرپذیری، کودکان نسل امروز نسبت به کودکان دیروز شخصیتی کاملاً متفاوت داشته و خواسته‌ها و نیازهایشان نیز فرق کرده است؛ برای مثال کودکان نسل جدید با فضای مجازی و تکنولوژی آشنایی بیشتری دارند که همین موضوع تاثیر زیادی بر افکار و رفتار آنان خواهد داشت.
بیشتر بخوانید : اضطراب جدایی در کودکان
اثر گذاری مدرسه بر کودک
- اثرگذاری مدرسه: کودکان هنگام ورود به مدرسه به طور رسمی به جامعه بزرگسالان وارد می‌شوند و یاد می‌گیرند با دیگران تامل داشته و خود را برای نقش‌های بزرگسالی آماده می‌کنند.موفقیت در دوران تحصیل باعث افزایش اعتماد به نفس و رشد شخصیتی وی می‌شود. همچنین گفتار معلمان تاثیر زیادی بر شکل گیری شخصیت کودک داشته؛ زیرا آنان به طور مستقیم به استعدادها و علایق کودکان در ارتباط بوده و شاگردان نیز همواره برای معلم‌های خود ارزش و اعتبار زیادی قائل هستند. کودکان در مدرسه، اولین دوستی‌های خود را تجربه می‌کنند که یاد و خاطره آن همواره در ذهنشان باقی می‌ماند.
پس از این موارد سایر مراقبین کودک و شبکه‌های اجتماعی نیز روی شکل‌گیری شخصیت آنان تاثیر بسزایی دارند؛ بنابراین سعی کنید همواره کودک خود را از آسیب‌ها و خطرات و فضای مجازی دور نگه دارید و با افرادی تعامل کنید که شخصیت آنان مقبول شما باشد تا دچار اثرگذاری بد روی فرزندتان نشود.
بیشتر بخوانید : تست خودشناسی برای نوجوان
رشد شخصیت کودکان
روش‌های کمک به رشد شخصیت و شکل‌گیری شخصیت کودک
درست است که برخی از عوامل در شکل‌گیری شخصیت کودک ، خارج از کنترل است اما والدین می‌توانند با یادگیری برخی از مهارت‌ها تا حد زیادی در شخصیت کودکشان نفوذ کرده و بهتر تربیت شدن فرزند دلبندشان کمک کنند. در قسمت زیر برخی از این مهارت‌ها را برای شما عنوان می‌کنیم:
☆ اصلاح سبک فرزندپروری: طبق نظریه روانشناسی تربیت کودک، فرزند پروری مقتدرانه بهترین سبک برای تربیت آنان است. در سبک فرزندپروری مقتدرانه والدین همواره به احساسات و نیازهای کودکان رسیدگی کرده و در عوض کودکان نیز مسئولیت‌هایی را داشته که باید بدون کم و کاست آنان را انجام دهند. این سبک باعث تامین نیاز اعتماد و امنیت در آنان شده، باعث ایجاد احساس دلبستگی ایمن و روابط نزدیک و سالم با دیگران می‌شود و در تقویت اعتماد به نفس کودک نقش اساسی را ایفا می‌کند.
☆ تقویت رفتارهای مثبت: یکی از روش‌های رایج برای افزایش انگیزه در کودکان تقویت تکنیک‌های تحسین کلامی و پاداش دادن در ازای عمل خوب است؛ به عنوان مثال برای افزایش اشتیاق کودکان، در عوض یادگیری یک شعر یا کشیدن نقاشی، با دادن جایزه آنان را تشویق کنید. محبت کلامی، بوسیدن، لبخند زدن و نگاه‌های مهربانانه به کودک نیز تاثیر بسیار مثبتی در شخصیت او داشته باعث می‌شود از برخورد خوب شما الگو بگیرد.
☆ پرهیز کردن از مقایسه کودک با همسن‌وسال‌هایش: یکی از مخرب‌ترین رفتار والدین نسبت به فرزندشان، مقایسه او با همکلاسی‌ها و همسن‌هایش می‌باشد. انتظار نداشته باشید که کودک شما در مسیری که می‌خواهید گام بردارد و استعداد خود را بروز دهد. پس به جای زدن برچسب تنبلی و بی‌استعدادی به وی، توانایی او را کشف کنید؛ به خواسته او احترام بگذارید و در رسیدن او به آرزوهایش کمکش کنید.
بیشتر بخوانید : اتاق درمان 5 – احساس مسخره شدن
مقایسه کودک با هم سن و سال هایش
☆ استقلال دادن به کودک: یکی از ضعف‌های کودکان امروزی، عدم مسئولیت پذیری و استقلال در آنان است که دلیل آن هم مراقبت و حمایت افراطی و بیش از حد والدین است. درست است که کودکان همواره احتیاج به پشتیبانی و مواظبت دارند؛ اما همین کودک قرار است در آینده بزرگ شده، وارد جامعه شود و تصمیمات مهمی بگیرد؛
بنابراین سعی کنید برای مسائل جزئی به او اجازه تصمیم‌گیری بدهید تا احساسات خلاقیت، شایستگی و خودمختاری در او تقویت شود و در آینده بتواند مسئولیت‌های بزرگی همچون قبول شغل، ازدواج و فرزندآوری را به عهده بگیرد.
نتیجه‌گیری
تا هر زمانی که مغز توانایی یادگیری و تغییر را داشته باشد، شخصیت فرد در حال رشد است. همه ما کسانی را دیده‌ایم که در دهه‌های بالای زندگیشان تغییرات عمده‌ای را تجربه کردند؛ اما ثبات شخصیت و هویت فرد تا سن نوجوانی شکل گرفته است. بنابراین اگر شما نیز فرزندی دارید و برای شخصیت و آینده او نگران هستید، سعی کنید با یادگیری تکنیک‌ها و مهارت‌های گفته شده در این مطلب، در تربیت صحیح فرزندتان نقش خود را ایفا کنید. باید بدانید که رفتار و گفتار والدین بیشترین تاثیر را در شکل گیری شخصیت کودک شما دارد؛ بنابراین این مسئله را کاملاً جدی بگیرید.
در این مقاله ما در مورد عوامل موثر در شکل‌گیری شخصیت کودک و شیوه‌های کمک به رشد بهتر شخصیت آنان، صحبت کردیم. امیدواریم از مطالب این مقاله بهره کافی را برده باشید. از اینکه تا انتهای مطلب با صبر و شکیبایی ما را همراهی کردید، بسیار سپاسگزاریم.
سوالات متداول
۱_آیا با استفاده از تست روانشناسی می‌توان به شخصیت کودک پی برد؟
بله، تست‌‌های زیادی برای پی بردن به شخصیت و هوش کودکان وجود دارد؛ به عنوان مثال تست IQ، آزمون mbti و یا تست هوش استانفورد بینه نمونه‌هایی از تست روانشناسی هستند که به شناخت بیشتر شخصیت کودکان کمک می‌کنند. در ضمن شما می‌توانید برای تفسیر دقیق‌تر و بهتر نتایج این تست‌ها به روانشناس کودکان نیز مراجعه کنید.
۲_مهمترین سن در شکل‌گیری شخصیت کودک چند سالگی است؟
طبق تحقیقات روانشناسی و مقالات محققان، سن ۳ تا ۶ سالگی مهمترین سن در شکل‌گیری شخصیت کودکان است.
۳_علت لجبازی کودکان چیست و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟
رفتارهای لجبازی و نافرمانی در کودکان اگر به صورت خفیف و گذرا باشد، می‌تواند به علت الگوبرداری وی از همسن‌هایش و یا ناراحتی‌های جزئی باشد که می‌توانید با رفتار محبت آمیز و جبران اشتباهات، فرزندتان را از ناراحتی در بیاورید. لجبازی‌های شدید نیز می‌تواند ریشه در وراثت، تربیت غلط و محیط ناسالم داشته باشد که با استفاده از مشاوره و درمان، جلسات درمانی و تکنیک‌های روانشناسی قابل درمان است.
مشاوره با ذهن زیبا
